ENUng thư vòm họng, hay còn gọi là ung thư mũi họng (nasopharyngeal cancer), là một trong những loại ung thư có tỉ lệ mắc và tử vong đáng báo động, đặc biệt ở các khu vực Đông Nam Á như Trung Quốc và Việt Nam.
Việc tầm soát ung thư vòm họng sớm không chỉ giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn đầu mà còn tăng cơ hội điều trị thành công, kéo dài thời gian sống cho người bệnh. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về tầm soát ung thư vòm họng, quy trình và tầm quan trọng của nó.
Ung Thư Vòm Họng Là Gì?
Ung thư vòm họng phát triển từ các tế bào bất thường tại vùng mũi họng, thường bắt nguồn từ các tế bào vảy lót mũi họng. Về mặt giải phẫu, vòm họng bao gồm phần phía trên của họng, bao gồm vòm họng, miệng họng và hạ họng. Đây là vùng kết nối giữa mũi và họng, đóng vai trò quan trọng trong việc hô hấp và tiêu hóa.
Tầm Soát Ung Thư Vòm Họng Là Gì?
Tầm soát ung thư vòm họng là quy trình kết hợp giữa khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng nhằm phát hiện sớm bệnh từ khi nó vẫn ở giai đoạn chưa triệu chứng rõ ràng. Việc phát hiện sớm giúp can thiệp điều trị kịp thời, tăng tỷ lệ chữa khỏi và kéo dài thời gian sống cho người bệnh.
Các Phương Pháp Tầm Soát Ung Thư Vòm Họng Phổ Biến
Khám Lâm Sàng và Xét Nghiệm Máu
Khám lâm sàng bao gồm việc kiểm tra các bất thường tại khoang miệng, lưỡi, hạch cổ, và các dấu hiệu lâm sàng khác. Các xét nghiệm máu phục vụ cho việc điều trị như:
- EBV IgA và EBV DNA: Đánh giá sự nhiễm virus Epstein-Barr.
- Tổng Phân Tích Tế Bào Máu: Kiểm tra các chỉ số máu tổng quát.
- Chức Năng Gan và Thận: Đánh giá tình trạng chức năng của các cơ quan quan trọng này.
Nội Soi Tai-Mũi-Họng
Nội soi tai-mũi-họng là một phương pháp quan trọng giúp bác sĩ quan sát bên trong vòm họng một cách chi tiết. Bằng cách sử dụng ống nội soi có gắn camera và kính chuyên dụng, bác sĩ có thể phát hiện các tổn thương bất thường ở lớp niêm mạc vùng này. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ đánh giá được bề mặt bên trong và có thể bỏ sót các tổn thương nằm dưới niêm mạc. Trong trường hợp nghi ngờ tổn thương sâu, các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh khác như CT hoặc MRI sẽ được áp dụng.
Sinh Thiết Qua Nội Soi
Khi phát hiện khối u trong vòm họng, bác sĩ sẽ lấy một mảnh mô nhỏ để gửi xét nghiệm mô bệnh học. Đây là bước quan trọng để xác định xem tổn thương có phải là ung thư hay không. Trong trường hợp không thấy bất thường rõ ràng nhưng vẫn nghi ngờ dựa trên biểu hiện lâm sàng, bác sĩ có thể tiến hành sinh thiết ngẫu nhiên để tránh bỏ sót tổn thương.
Chọc Hút Kim Nhỏ (Fine-Needle Aspiration – FNA)
Phương pháp này thường được sử dụng để đánh giá tình trạng di căn hạch cổ. Bằng cách sử dụng kim nhỏ, bác sĩ có thể lấy mẫu tế bào từ hạch cổ để xét nghiệm và xác định mức độ lan rộng của bệnh.
Chẩn Đoán Hình Ảnh và Y Học Hạt Nhân
Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh và y học hạt nhân giúp đánh giá đặc điểm khối u, bao gồm vị trí, kích thước, tính chất xâm lấn, và sự di căn đến các vùng khác. Những phương pháp này bao gồm:
- Chụp Cắt Lớp Vi Tính (CT): Giúp đo lường vị trí, kích thước u, di căn hạch, và khả năng xâm lấn mô xung quanh.
- Chụp Cộng Hưởng Từ (MRI): Đặc biệt nhạy trong việc phát hiện u ác của vòm họng, cung cấp thông tin chi tiết về vị trí, kích thước, và sự xâm lấn.
- Xạ Hình Xương: Đánh giá sự di căn đến xương.
- PET/CT: Đánh giá tổn thương và tình trạng di căn xa dựa trên hấp thu chuyển hóa FDG, thường được sử dụng khi đã có bằng chứng sinh thiết của bệnh.
Tại Sao Nên Khám Tầm Soát Ung Thư Vòm Họng Sớm?
Theo thống kê, khu vực Đông Nam Á có tỷ lệ mắc ung thư vòm họng trung bình đến cao, với tỷ lệ mắc khoảng 25/100.000 người. Tại Việt Nam, ung thư vòm họng là nguyên nhân gây tử vong trong top 10, chiếm khoảng 12%. Độ tuổi phổ biến mắc bệnh nằm trong khoảng 30-55 tuổi và đang có xu hướng ngày càng trẻ hóa do nhiều yếu tố.
Trong giai đoạn sớm, bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường. Khi bệnh tiến triển đến giai đoạn II-III, các dấu hiệu trở nên rõ ràng hơn, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Tỷ lệ sống còn sau 10 năm với bệnh ở giai đoạn I-II đạt trên 90%, trong khi ở giai đoạn III-IV chỉ còn 20-30%. Vì vậy, việc phát hiện sớm qua tầm soát là vô cùng quan trọng.
Ai Nên Tầm Soát Ung Thư Vòm Họng?
Những người có nguy cơ cao mắc ung thư vòm họng nên thực hiện tầm soát định kỳ, bao gồm:
- Người nhiễm virus EBV (Epstein-Barr).
- Người trong độ tuổi 30-55.
- Người có thói quen sử dụng rượu bia, hút thuốc lá kéo dài.
- Người lao động trong các môi trường độc hại, tiếp xúc với hóa chất, khí thải độc hại như sợi amiang, sulfur dioxide.
- Người có chế độ ăn uống thiếu lành mạnh, sử dụng nhiều muối trong chế biến thực phẩm.
- Người tiêu thụ nhiều đồ ăn lên men chứa nitrosamines như cá muối, thịt muối, dưa muối.
- Tiền sử gia đình có người thân mắc ung thư vòm họng.
ThS.BS Lưu Thảo Ngọc khuyến nghị, ngay cả khi không có triệu chứng, những người thuộc nhóm nguy cơ cao nên tiến hành thăm khám sức khỏe định kỳ và tầm soát ung thư vòm họng mỗi 6 tháng/lần.
Khi Nào Nên Tầm Soát Ung Thư Vòm Họng?
Các triệu chứng ung thư vòm họng dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý tai-mũi-họng thông thường. Do đó, nếu xuất hiện các dấu hiệu sau, bạn nên nhanh chóng đến bệnh viện để được tầm soát:
- Đau đầu, đau nửa đầu, đau mặt, đau sâu phần hốc mắt: Các cơn đau kéo dài hoặc ngắt quãng từng cơn.
- Đau rát phần cổ họng, khó nhai nuốt, đau khi ăn uống.
- Giảm thính lực, ù tai, viêm tai giữa thanh dịch thường xuyên.
- Ngạt mũi, khó thở kéo dài, thường xuyên ngạt một bên mũi hoặc cả hai bên.
- Chảy máu mũi thường xuyên.
- Cơ thể suy nhược, giảm cân nhanh không rõ nguyên nhân.
Những dấu hiệu này thường xuất hiện khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn II hoặc III, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và tỷ lệ sống còn của người bệnh. Vì vậy, việc nhận biết sớm và tầm soát kịp thời là chìa khóa để cải thiện kết quả điều trị.
Lưu Ý Trước Khi Tầm Soát Ung Thư Vòm Họng
Để quá trình tầm soát diễn ra thuận lợi và chính xác, bạn cần lưu ý một số điểm sau trước và trong khi thực hiện tầm soát ung thư vòm họng:
- Nhịn ăn sáng: Trước khi thăm khám và thực hiện các xét nghiệm sàng lọc.
- Trang phục thuận tiện: Giúp quá trình khám dễ dàng hơn.
- Tránh sử dụng đồ uống kích thích: Không uống trà, cà phê, sữa, nước ngọt hoặc nước ép trái cây. Chỉ nên uống nước lọc trong vòng 24 giờ trước khi khám.
- Không sử dụng rượu bia và hút thuốc lá: Trước và trong quá trình khám.
Lưu ý rằng, dựa vào khám lâm sàng và hỏi bệnh sử, bác sĩ sẽ lựa chọn các hạng mục tầm soát phù hợp với từng trường hợp cụ thể.
Tạm kết
Tầm soát ung thư vòm họng là một bước quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe tim mạch và nâng cao chất lượng cuộc sống. Việc phát hiện sớm bệnh giúp tăng cơ hội chữa khỏi, giảm tỷ lệ tử vong và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Đối với những ai thuộc nhóm nguy cơ cao, việc tiến hành tầm soát định kỳ là vô cùng cần thiết. Hãy chú ý đến các dấu hiệu cảnh báo và thực hiện tầm soát đúng thời điểm để bảo vệ sức khỏe của bạn và những người thân yêu.
Hãy luôn thận trọng và chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là đối với các bệnh lý nghiêm trọng như ung thư vòm họng. Việc hiểu rõ về bệnh, nhận biết các yếu tố nguy cơ và thực hiện tầm soát định kỳ sẽ giúp bạn đối phó hiệu quả với nguy cơ mắc bệnh, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.
