ENXạ trị ung thư vú là phương pháp tiêu diệt những tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật. Vậy xạ trị ung thư vú là gì? Khi nào cần chỉ định và phương pháp điều trị ra sao? Hãy cùng Dr.Connect tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Xạ trị ung thư vú là gì?
Xạ trị ung thư vú là phương pháp sử dụng tia X, proton, hoặc các hạt năng lượng cao khác để tiêu diệt tế bào ung thư. Các tế bào ung thư, do phát triển nhanh, dễ bị ảnh hưởng bởi xạ trị hơn so với các tế bào bình thường.
Quá trình này không gây đau và các tia xạ không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Sau khi điều trị, bệnh nhân không bị nhiễm phóng xạ, vì vậy người thân và trẻ em có thể yên tâm khi tiếp xúc gần mà vẫn an toàn.
Tại sao cần xạ trị ung thư vú?
Xạ trị ung thư vú giúp tiêu diệt những tế bào ung thư còn sót lại, thường được áp dụng sau phẫu thuật để giảm nguy cơ tái phát. Xạ trị cũng có vai trò quan trọng trong việc giảm đau và các triệu chứng của ung thư vú tiến triển.
Đối với ung thư vú đã di căn sang các bộ phận khác, xạ trị được khuyến nghị để thu nhỏ khối u, kiểm soát các triệu chứng như đau đớn hoặc chảy máu. Xạ trị cũng có thể được sử dụng để giảm đau và ngăn ngừa chèn ép do ung thư di căn xương gây ra.
Đối tượng chỉ định xạ trị ung thư vú
Xạ trị sau cắt bỏ khối u (xạ sau bảo tồn vú):
Nếu bệnh nhân phẫu thuật để loại bỏ ung thư vú nhưng vẫn giữ lại mô vú (cắt bỏ khối u hoặc phẫu thuật bảo tồn vú), bác sĩ có thể khuyến nghị xạ trị sau phẫu thuật để tiêu diệt những tế bào ung thư còn sót lại. Phương pháp này giúp giảm nguy cơ tái phát ung thư ở vú đã phẫu thuật.
Cắt bỏ khối u kết hợp với xạ trị thường được gọi là liệu pháp phẫu thuật bảo tồn vú, mang lại hiệu quả tương đương với việc cắt bỏ toàn bộ mô vú (đoạn nhũ). Trong một số trường hợp đặc biệt, nếu nguy cơ tái phát rất thấp, bác sĩ có thể thảo luận về việc không cần xạ trị sau khi cắt bỏ khối u.
Sau khi cắt bỏ khối u, bệnh nhân có thể lựa chọn xạ trị với hai dạng sau:
- Xạ trị toàn bộ vú: Đây là phương pháp phổ biến sau phẫu thuật cắt bỏ khối u, sử dụng chùm tia bức xạ chiếu lên toàn bộ vú.
- Xạ trị một phần vú: Phương pháp này phù hợp với một số trường hợp ung thư vú giai đoạn đầu, tập trung bức xạ vào khu vực xung quanh nơi ung thư đã được cắt bỏ.
Xạ trị sau phẫu thuật cắt bỏ vú (xạ trị sau đoạn nhũ):
Xạ trị được áp dụng sau khi cắt bỏ vú để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại và giảm nguy cơ tái phát ở mô thành ngực hoặc hạch bạch huyết.
Để quyết định có cần xạ trị sau khi cắt bỏ vú hay không, bác sĩ sẽ xem xét các yếu tố sau:
- Di căn hạch bạch huyết: Nếu các hạch bạch huyết ở nách dương tính với tế bào ung thư, điều này cho thấy tế bào ung thư đã lan ra ngoài vú.
- Kích thước khối u lớn: Khối u ung thư vú lớn hơn 4-5cm thường có nguy cơ tái phát cao hơn so với các khối u nhỏ.
- Bờ rìa cắt ung thư: Sau khi mô vú được cắt bỏ, nếu bờ rìa của mô có dấu hiệu ung thư hoặc có xét nghiệm dương tính, nguy cơ tái phát sẽ cao hơn.
Xạ trị cho ung thư vú tiến triển tại chỗ:
Xạ trị có thể được sử dụng trong các trường hợp sau:
- Ung thư vú không thể phẫu thuật cắt bỏ.
- Ung thư vú dạng viêm – một loại ung thư nguy hiểm lây lan đến hệ bạch huyết của vùng da bao phủ vú. Loại ung thư này thường được điều trị bằng hóa trị trước, sau đó phẫu thuật cắt bỏ vú và cuối cùng là xạ trị để giảm nguy cơ tái phát.
2 phương pháp xạ trị ung thư vú hiện nay
Hiện nay, có hai phương pháp xạ trị ung thư vú phổ biến là xạ trị chùm tia ngoại (EBRT) và xạ trị trong phẫu thuật (IORT), với chi tiết như sau:
Xạ trị chùm tia ngoại (EBRT)
Phương pháp này sử dụng máy để chiếu bức xạ từ bên ngoài cơ thể vào vùng vú. Đây là phương pháp xạ trị phổ biến nhất trong điều trị ung thư vú.
Xạ trị trong phẫu thuật (IORT)
Sau khi phẫu thuật loại bỏ khối ung thư, bác sĩ sẽ tạm thời đặt một thiết bị phóng xạ vào khu vực vú nơi từng có tế bào ung thư. Nguồn phóng xạ sẽ được đưa vào thiết bị này trong một khoảng thời gian ngắn để tiến hành điều trị.
Quy trình xạ trị ung thư vú
Chuẩn bị trước khi xạ trị
Trước khi xạ trị ngoài
Trước buổi xạ trị đầu tiên, người bệnh sẽ trải qua một buổi lập kế hoạch xạ trị (gọi là mô phỏng). Bác sĩ sẽ lập bản đồ vùng vú để xác định vị trí chính xác cần điều trị.
Trong quá trình mô phỏng:
- Bệnh nhân sẽ được đặt vào tư thế tối ưu để nhắm mục tiêu vào vùng bị ảnh hưởng và tránh tổn thương mô lành xung quanh. Các thiết bị hỗ trợ như miếng đệm có thể được sử dụng để giữ tư thế ổn định.
- Bệnh nhân sẽ chụp CT để bác sĩ xác định vùng điều trị và các mô cần tránh. Trong khi chụp, bệnh nhân cần giữ yên cơ thể để đảm bảo độ chính xác của việc điều trị.
- Bác sĩ có thể đánh dấu cơ thể bằng mực bán vĩnh viễn hoặc xăm nhỏ để xác định đúng vị trí cần xạ trị trong suốt quá trình.
- Sau khi quá trình mô phỏng hoàn tất, bác sĩ sẽ sử dụng phần mềm máy tính để lập kế hoạch điều trị. Khi tất cả các kiểm tra đảm bảo chất lượng được hoàn thành, người bệnh có thể bắt đầu xạ trị.
Trước khi xạ trị trong
Trước khi bắt đầu xạ trị trong (xạ trị áp sát), bác sĩ sẽ đặt thiết bị chứa chất phóng xạ vào khu vực đã cắt bỏ khối u. Quá trình này có thể được thực hiện trong khi phẫu thuật hoặc trong một thủ thuật riêng biệt vài ngày sau đó.
Thực hiện xạ trị ung thư vú
Trong quá trình xạ trị ngoài
Tại bệnh viện hoặc cơ sở điều trị, người bệnh sẽ được đưa đến phòng đặc biệt dành riêng cho xạ trị. Một buổi xạ trị ngoài thường theo quy trình sau:
- Người bệnh cần thay quần áo và mặc áo bệnh viện.
- Bác sĩ sẽ đưa người bệnh vào đúng vị trí đã được đánh dấu trong quá trình mô phỏng.
- Trước khi bắt đầu, bác sĩ có thể chụp X-quang để đảm bảo bệnh nhân ở đúng tư thế. Sau đó, bác sĩ rời khỏi phòng và kích hoạt máy xạ trị gia tốc.
- Mặc dù kỹ thuật viên sẽ ở phòng khác để theo dõi qua màn hình, người bệnh và kỹ thuật viên vẫn có thể giao tiếp qua hệ thống liên lạc. Nếu cảm thấy không thoải mái, bệnh nhân có thể yêu cầu dừng lại nếu cần.
Trong quá trình xạ trị trong
Đối với xạ trị trong, nguồn phóng xạ sẽ được cấy ghép vào thiết bị trong khoảng 1-2 lần/ngày trong vài phút. Thường được thực hiện cho bệnh nhân ngoại trú, với khoảng nghỉ giữa các buổi điều trị.
Sau xạ trị ung thư vú
Xạ trị ngoài
Sau buổi xạ trị, người bệnh có thể trở về sinh hoạt bình thường và thực hiện các bước tự chăm sóc tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ, chẳng hạn như chăm sóc da sau xạ trị.
Trong một số trường hợp, sau khi hoàn thành các đợt xạ trị chính, bác sĩ có thể đề nghị xạ trị tăng cường nhằm hướng bức xạ bổ sung vào các khu vực có nguy cơ tái phát cao nhất, như nơi ung thư đã được cắt bỏ.
Xạ trị trong
Sau quá trình điều trị, thiết bị phóng xạ sẽ được tháo ra. Bệnh nhân có thể được sử dụng thuốc giảm đau trước khi tháo thiết bị xạ trị. Khu vực này có thể đau nhức trong vài ngày hoặc vài tuần khi mô phục hồi sau phẫu thuật và xạ trị.
Biến chứng và rủi ro sau xạ trị ung thư vú
Biến chứng sau xạ trị có thể khác nhau tùy thuộc vào loại xạ trị và vùng mô được điều trị. Tác dụng phụ thường xuất hiện rõ rệt nhất vào cuối đợt xạ trị. Sau khi hoàn tất các buổi điều trị, người bệnh có thể mất vài ngày hoặc thậm chí vài tuần để các tác dụng phụ giảm dần.
Những tác dụng phụ phổ biến trong quá trình xạ trị bao gồm:
- Mệt mỏi từ mức độ nhẹ đến trung bình.
- Kích ứng da như ngứa, đỏ rát, bong tróc hoặc phồng rộp, tương tự như tình trạng da bị cháy nắng.
- Sưng tấy vùng vú.
Chăm sóc sau xạ trị
Sau khi hoàn thành xạ trị, bác sĩ sẽ lên lịch tái khám để theo dõi tiến triển của người bệnh, phát hiện sớm tác dụng phụ muộn và kiểm tra dấu hiệu tái phát ung thư. Người bệnh và gia đình có thể hỏi thêm bác sĩ về cách chăm sóc sau xạ trị.
Sau khi xạ trị, người bệnh cần thông báo ngay cho bác sĩ nếu gặp phải các triệu chứng sau:
- Đau kéo dài không dứt.
- Xuất hiện cục u, vết bầm tím, phát ban hoặc sưng tấy.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân.
- Sốt hoặc ho không thuyên giảm.
- Bất kỳ triệu chứng khó chịu nào khác.
Số lần xạ trị ung thư vú
Số lần xạ trị sẽ tùy thuộc vào phương pháp xạ trị và tình trạng của mỗi người bệnh:
Xạ trị ngoài
Mỗi phiên xạ trị ngoài chỉ kéo dài vài phút, nhưng toàn bộ quy trình có thể mất từ 15-45 phút do việc chuẩn bị và đặt đúng vị trí vùng điều trị. Quy trình này rất quan trọng để đảm bảo liệu pháp xạ trị được thực hiện chính xác và hiệu quả.
Xạ trị trong
Xạ trị trong thường bắt đầu từ 3-8 tuần sau phẫu thuật, trừ khi người bệnh còn phải trải qua hóa trị. Nếu có hóa trị, xạ trị thường được bắt đầu từ 3-4 tuần sau khi kết thúc hóa trị. Người bệnh có thể được xạ trị ngoại trú tại bệnh viện hoặc cơ sở điều trị khác.
Lịch trình xạ trị truyền thống thường bao gồm 1 lần/ngày, 5 ngày/tuần (từ thứ Hai đến thứ Sáu), liên tục trong 5-6 tuần. Lịch trình này vẫn được áp dụng cho những người cần xạ trị đến hạch bạch huyết.
Tuy nhiên, ngày càng có nhiều bác sĩ khuyến nghị lịch trình xạ trị ngắn hơn (giảm phân liều) bằng cách rút ngắn thời gian chiếu xạ toàn bộ vú xuống còn 1-4 tuần. Chiếu xạ một phần vú thậm chí có thể hoàn thành trong vòng 5 ngày hoặc ít hơn.
Tạm kết
Việc hiểu rõ quy trình, rủi ro và chăm sóc sau xạ trị ung thư vú sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn và giảm thiểu những tác động tiêu cực. Nếu bạn hoặc người thân cần thăm khám và điều trị tại các cơ sở y tế hàng đầu quốc tế, Dr.Connect sẵn sàng hỗ trợ kết nối. Liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay để được tư vấn chi tiết và lên kế hoạch điều trị phù hợp với nhu cầu của bạn.
